Respondoj de la Lingva Konsultejo (parto 7)

• Reiru al la Ĉefpaĝo
• Iru al <- Respondoj de la Lingva Konsultejo (parto 8)     aŭ     Respondoj de la Lingva Konsultejo (parto 6) ->

---

Pri vortordo en Esperanto

Publikigita la 6an de Aŭgusto 2013 de Aleksandro Shlafer

DEMANDO [2013.07.04]

En bona Esperanto, ĉu oni diru “korekte kaj flue paroli en Esperanto”
aŭ “paroli en Esperanto flue kaj korekte”?

La konvena loko de la adverboj estas aspekto de esperanta lingva
ĝusteco, kiu ne estas klara por mi.

Mi anticipe dankas vin!

RESPONDO

Kara samideano,

La ekzisto de regulaj gramatikaj finaĵoj, aliaj fidindaj vortelementoj, prepozicioj kaj klare markita akuzativo permesas (relative) liberan vortordon en Esperanto sen risko de misinterpreto de la frazroloj.

Tial la vortordon en Esperanto grandparte diktas ne arbitraj konvencioj kaj ne rigidaj gramatikaj reguloj, sed la bezono esprimi informo-distingojn kaj senco-diferencojn.

Kutime oni komencas per temo (aŭ fono, t.e. kuntekste konataj detaloj kun neemfaza fona valoro) kaj finas per fokuso (aŭ komento: tio, kion la parolanto opinias nova, informvalora aŭ komunike grava).

Por klare vidi, kion la vortordo permesas esprimi, necesas konscii pri la komunika kunteksto de la frazo. Ekzemple (ni uzu la esprimojn el via demando):

— Kiun lingvon li parolas senerare kaj flue? — Senerare kaj flue li parolas Esperanton.

— Kiel li parolas Esperanton? — Esperanton li parolas senerare kaj flue.

Spertaj lingvanoj plejparte elektas la adekvatan vortordon (same kiel multajn aliajn komunikajn nuancojn) senkonscie, kaj novaj lingvanoj kutime ellernas tion per imitado, sed ne per konscia apliko de pedantaj reguloj (nu, ankaŭ tio principe eblas, tamen ĝi iomete similas al la provo lerni bicikladon per aplikado de konsciaj reguloj por teni ekvilibron ;) .

Ne estas klare, ĉu vi konscie kaj intence uzis unue la esprimon “korekte kaj flue”, kaj due – “flue kaj korekte”. Apenaŭ ekzistas ia perceptebla senca diferenco depende de la vortordo en tiu ĉi esprimo, kvankam simila distingo povas servi ian celon: ekzemple, oni plejparte diras “vi kaj mi” kaj ne “mi kaj vi” pro ĝentileco, ĉar unue mencii la kunparolanton ŝajnas pli respekte ol unue egoisme mencii sin mem.

Menciindas ankaŭ alia detalo rilata al la teksto de via demando. Vi verŝajne rimarkis, ke ni uzis la vorton “senerare” anstataŭ la vorto “korekte”, kiun uzis vi. Tio bezonas apartan klarigon:

Multaj evitas uzi la vorton “korekte” en la senco “ĝuste, senerare” (kvankam tia uzo historie aperis eĉ en verkoj de “bonaj aŭtoroj”) por eviti konflikton de tiu ĉi senco (aperinta sub la influo de gentaj lingvoj) kun la regula senco de la vorto “korekte” (= en la maniero rilata al ago korekti). Tio estas eĉ pli rimarkebla en la adjektiva formo: ĉu oni komprenu la vorton “korekta” en la idiotisma senco “ĝusta, senerara” aŭ en la regula senco “rilata al korektado”.

Tiuj el ni, kiuj strebas igi la esprimojn “korekta eksperimento”, “korektaj principoj”, “korekta edukado”, “korekta politiko” (kaj multajn aliajn) klare kompreneblaj, rekomendas uzi NUR la regulan sencon de la vortoj kun la radiko “korekt” kaj konsideri la alian, historian sencon arĥaika kaj evitinda.

Amike, -Aleksandro —– Alexander Shlafer Direktoro de la Konsultejo de la Akademio de Esperanto

---

Kial x-sistemo ne estas “oficiala”?

Publikigita la 6an de Aŭgusto 2013 de Aleksandro Shlafer

DEMANDO [2013.07.04]

Ni scias, ke la h-sistemo estas uzebla laŭ la Fundamento,
sed oni uzas ankaŭ x-sistemon.

Kial do tiu sistemo ankoraŭ ne estas oficiala?

RESPONDO

Kara samideano,

Laŭ la Fundamento de Esperanto, la presejoj, kiuj ne kapablas presi aŭtentikajn Esperantajn literojn ĉ, ĝ, ĥ, ĵ, ŝ kaj ŭ, povas anstataŭe uzi respektive literkombinojn ch, gh, hh, jh, sh kaj u. Tian sistemon de anstataŭa skribo por Esperantaj literoj oni kutime nomas h-sistemo aŭ h-skribo.

La vasta uzado de komputiloj en ĉiutaga vivo venigis ankaŭ la eblon prepari, konservi kaj transsendi tekstojn en elektronika formato. Ne ĉiam kaj ne ĉie oni povas uzi ĉiujn literojn de Esperanta aboco en ilia aŭtentika formo. Krome, eĉ se oni povas tion fari, oni (eĉ ĝis nun!) ne ĉiam povas certi, ke iuj literoj ne deformiĝos post interreta transsendo.

Plejparte ne temas pri tipografia presado. Post kiam evidentiĝis mankoj de la h-skribo por tiuj celoj, oni ekuzis aliajn manierojn por provizora kodado de Esperantaj literoj uzante nur signojn komune haveblajn sur klavaroj bazitaj sur latina alfabeto, plejparte la x-skribon, kiu prezentas literojn ĉ, ĝ, ĥ, ĵ, ŝ kaj ŭ kiel respektive ĉ, ĝ, ĥ, ĵ, ŝ, kaj ŭ.

Jen kion diris la Akademio pri tio ĉi:

http://www.akademio-de-esperanto.org/decidoj/apartaj_teknikaj_bezonoj.html

Revenante al via laŭvorta demando: kutime oni parolas pri oficialigo nur de elementoj de Esperanta leksikono. Ĉiujn ceterajn tiaspecajn deklarojn de la Akademio, oni kutime karakterizas alimaniere: ekzemple, (mal)rekomendo aŭ (mal)aprobo, sen uzi la vorton “oficiala”aŭ “oficialigo”.

Ni do, eĉ nur el respekto al tradicio, evitus paroli pri “oficialigo” de la x-sistemo.

Amike, -Aleksandro —– Alexander Shlafer Direktoro de la Konsultejo de la Akademio de Esperanto

---

Naŭ demandoj, plejparte pri Esperantaĵoj en la Interreto

Publikigita la 24an de Junio 2013 de Aleksandro Shlafer

DEMANDOJ [2013.06.13]

Mi pre-dankas aŭ antaŭ-dankas (1?) pro via bonkora helpo.

(2) Vortaro.net estas tre helpa sed nesufiĉa al mi.
Ĉu estas aliaj ret-resursoj por klarigi lingvajn dubojn, aldone de AdE?
Nomojn de landoj, urboj, homoj, teknikoj ktp, mi devas provizore
esperantigi laŭ la lingvo de la origina ĵurnala teksto.
Mi esperas, ke “provizore” ne iĝos “por ĉiam”.

(3) Ĉu ekzistas listo de mallongigoj en Esperanto?
Ĉefministro, prezidento, opozicio, parlamento, kontraŭ ktp.

(4) Ĉu ekzistas mapoj en Esperanto?
Ĉu listo de landoj kaj urboj kaj aliaj geografiaĵoj?

(5) Ĉu ekzistas forumoj por pridiskuti aktualaĵojn kaj historion?

(6) Ĉu ekzistas forumoj por helpi literaturigon de tekstoj?

(7) Mi redaktas per MS-Word kun “macro” por transformi
iks-kodaĵojn en ĉapelitajn literojn. Ĉu estas alia, pli simpla solvo?
Pardonu, sed mi ne havas librojn, kiujn sperta Esperantparolanto povus
konsulti.

(8) Ĉu ekzistas bitlibroj konsulteblaj senpage?

(9) Ĉu estas lernantoj aŭ instruantoj de Esperanto interesitaj
legi aŭ redakti tutmondajn kaj ĉiukulturajn literaturajn kaj
efemerajn aktualaĵojn?

Dankon pro via atento, kaj, denove “predankon” pro via helpo!

RESPONDO

Kara samideano,

(1) La formo “antaŭdanki” estas tute taŭga. Ofte oni diras ankaŭ “Anticipan dankon!”

(2) La Reta Vortaro (ReVo) estas tre utila kaj konstante pliriĉigata kaj plibonigata:

http://www.reta-vortaro.de/revo/

Utilaj estas ankaŭ tre praktikaj konvencioj de Monato:

http://www.esperanto.be/fel/mon/mon_konv.php

kaj ankaŭ la Vikia Vortaro: http://www.kono.be/vivo/

La Vikia Vortaro (ViVo) havas ligojn al pluraj aliaj vortaroj. Unu grava verko, al kiu ĝi ligon ne havas, estas “Komputada leksikono” de Sergio Pokrovskij:

http://esperanto-mv.pp.ru/KompLeks/

(3) Liston de Esperantaj mallongigoj eblas trovi ĉi tie:

http://en.wikibooks.org/wiki/Esperanto/Appendix/Abbreviations

Plena Ilustrita Vortaro de Esperanto (PIV) havas pli longan liston de mallongigoj, sed multaj el ili estas, laŭ ni, evitindaj. Aspirante al internacieco, klareco kaj laŭeble facila lernebleco, la esperantistoj tute nature uzas malpli da eviteblaj mallongigoj en la lingvo internacia kompare kun lingvoj gentaj.

(4) Eblas konsulti la decidon de la Akademio pri la landnomoj, kiu enhavas liston:

http://akademio-de-esperanto.org/decidoj/landnomoj/listo_de_rekomendataj_landnomoj/index.html

Esperanta Vikipedio havas multajn tiajn listojn, kaj kelkajn mapojn:

http://eo.wikipedia.org/

Eble vin interesos rete havebla libreto de Anna Löwenstein “Konciza klarigo pri la landonomoj en Esperanto”:

http://www.bonalingvo.org/docs/klarigoprilandonomoj.pdf

(6) Eblas komenci per la retgrupo “per-esperanto-literaturo”:

http://groups.yahoo.com/group/per-esperanto-literaturo/

(7) Interreta serĉo “Esperanta Klavaro” montros al vi plurajn manierojn senĝene uzi aŭtentikajn Esperantajn literojn.

Ni rekomendas unue uzi simplan kaj oportunan Esperantan Klavaron (EK) de Jurij Finkel: http://www.esperanto.mv.ru/Ek/

Pri kanada plurlingva norma klavaro, kiu aperas en la listo de uzeblaj klavarfasonoj por Windows kaj enhavas ĉiujn Esperantajn (kaj multajn alilingvajn) literojn, eblas legi, ekzemple, en Esperanta Vikipedio:

http://eo.wikipedia.org/wiki/Klavarfasono

(8) Jes! Ni rekomendas komenci de la retejo, kiu nomiĝas “Literaturo, en la reto, en Esperanto”:

http://donh.best.vwh.net/Esperanto/Literaturo/literaturo.html

Ĝin prizorgis, ĝis sia forpaso, elstara konanto de Esperanto-literaturo (kaj mia karmemora amiko) Don Harlow. Ĝi enhavas kelkajn pliajn utilajn ligojn.

La libroj de la eldonejo Inko, (http://eo.wikipedia.org/wiki/Inko_%28eldonejo%29) estas troveblaj en diversaj lokoj. Libroj de Claude Piron: http://rano.org/piron/ Gravaj historiaĵoj:

http://www.onb.ac.at/sammlungen/plansprachen/fruehdrucke.htm

Ankaŭ multaj aliaj Esperantaj libroj troveblas diversloke en la reto. Kelkfoje Vikipedio havas ligon al la verko en artikolo pri ĝi aŭ pri la aŭtoro.

(9) Sendube! Tia agado okazas konstante. Vi povas demandi pri detaloj aŭ fari viajn proprajn proponojn en multaj Esperantaj retforumoj, kiuj facile troveblas per interreta serĉo.

Resume: la materialoj en Esperanto abundegas en la reto. Ĝuu!

Amike, -Aleksandro —– Alexander Shlafer Direktoro de la Konsultejo de la Akademio de Esperanto

---

Kiel oni esperantigu usonajn vortojn “county” kaj “state”?

Publikigita la 18an de Junio 2013 de Aleksandro Shlafer

DEMANDO [2013.06.05]

Saluton el Kentukio en Usono! Mi havas lingvan demandon por vi.
Kio estas la ĝusta vorto por la angla “county”? Mi opinias,
ke “graflando” ne estas la taŭga vorto por nia “county”.
Ni ne havas grafojn en Usono, kiel vi scias.

“State” estas ŝtato, ĉu ne?

RESPONDO

Kara samideano,

En la kutima lingvouzo de usonaj esperantistoj, Usonon konsistigas ŝtatoj (angle: state), kiuj siavice plejparte konsistas el kantonoj (“county”).

La vorton “kantono” por tiu ĉi uzo inspiris tio, ke oni uzas ĝin por simila teritoria divido en Belgujo, Bolivio, Bosnujo kaj Hercegovino, Ekvadoro, Francujo, Kanado, Kostariko, Luksemburgo, Svislando kaj aliaj landoj.

Plej probable tiun ĉi elekton influis ankaŭ tio, ke la vorto “kantono” estas similsona kun la angla “county” [kaŭnti].

Ni konscias pri tio, ke la nomoj de teritoriaj subdividoj estas bedaŭrinde nekoheraj el la vidpunkto de la internacia lingvo kaj internacia publiko. Ekzemple, dum la lando Usono konsistas el ŝtatoj, la ŝtato Germanujo konsistas el landoj. Ekzistas multaj diversaj nomoj (eĉ se oni konsideru nur vaste konatajn formojn) por similtipaj administraj kaj geografiaj subdividoj ene de ŝtatoj/landoj: provinco, regiono, gubernio, subŝtato por la grandaj teritorioj, kiuj konsistigas ŝtaton/landon; distrikto, kantono, departemento, k.a. por malpli grandaj.

Ĉu oni povus raciigi la koncernan vortouzadon en Esperanto? Teorie tio ŝajnas bona ideo, tamen ĝis nun tio ne sukcesis: al tio kontribuas ankaŭ la granda varieco de lokaj strukturoj kaj tio, ke dum la iom pli ol centjara ekzisto de nia lingvo okazis grandiozaj ŝanĝoj en la politika kaj administra strukturo en multaj landoj de la mondo. Eĉ pli: multaj landoj aperis, malaperis, dividiĝis, kuniĝis, kaj alimaniere transformiĝis.

Resume, ni esperas, ke tiu ĉi lingva kampo iam estos raciigita, tamen la ideo iniciati tion en tiu ĉi respondo tro prokrastus ĝin :)

Amike, -Aleksandro —– Alexander Shlafer Direktoro de la Konsultejo de la Akademio de Esperanto

---

Kiel esperantigi la anglan vorton “freeganism”?

Publikigita la 17an de Junio 2013 de Aleksandro Shlafer

DEMANDO [2013.05.23]

Por artikolo en la membrogazeto de la Germana
Esperanto-Junularo mi serĉas taŭgan tradukon
por la angla vorto “freeganism”.

Ĉu jam ekzistas oficiala vorto same mallonga kiel
“vegetarismo” aŭ “vegetaĵismo” por tiu vivmaniero?

Kiun vorton mi uzu?
Dankon jam nun pro via laboro!

RESPONDO

Kara samideano,

Tiu ĉi angla vorto estas relative nova (laŭ Vikipedio, ĝi aperis fine de 1990aj jaroj) kaj nomas interesan, sed marĝenan socian konduton: pro la naturo de tia socia sinteno, ĝi povas disvastiĝi nur limigite kaj nur en “riĉa”, malŝparema socio.

La vorto mem estis kreita kiel vortludo, kunfandaĵo de la anglaj vortoj “free” (libera, senpaga) kaj “veganism” (veganismo).

Tial ne estas mirinde, ke tiu ĉi vorto restas ĵargoneca, kaj nur malvaste konata kaj uzata eĉ en la angla, ĝia origina lingvo.

Esperantigo de tiaj vortludaj vortoj kutime sekvas unu vojon el du: ĝi estas aŭ rekte bazita sur la formo de la origina lingvo, kio produktas la vorton “friganismo”, aŭ estas traduko de la vortludo, kio principe eblas, sed la rezulto ne estos senpere internacie rekonebla, se ĝi ne estas klare simila al la origina (gentolingva) vorto, ĉar temas pri tute konvencia senco atribuita al la fandaĵo de la vortoj “senpaga” + “veganismo”. Eble vi sukcesos elpensi elegantan kaj senpere rekoneblan tradukan esperantigon.

Teorie eblas ankaŭ tria vojo – sufiĉe memklariga vorto por tiu ĉi nocio (ekzemple, “spikumismo”, laŭ la PIVa spikumi = rikolti la spikojn delasitajn de la rikoltistoj sur grenkampo, aŭ simple “nepagismo” aŭ “senpagismo”), tamen ne estas klare kiom facile la leganto, eĉ informita, konjektus, ke temas ĝuste pri friganismo konata el alilingva fonto.

Bonvolu noti, ke en multaj gentaj lingvoj, la koncerna artikolo en Vikipedio uzas sialingvan asimilon paralelan al la Esperanta “friganismo”. Ne estas klare, ĉu tion oni faras pro la allogo de la moda angla vorto, pro neinventema traduko de la anglalingva artikolo aŭ por fordistancigi la usonecan friganismon de sialandaj jam ekzistantaj formoj de ŝparemo kaj nemalŝparismo.

Resume: se vi ne trovos alian, pli kontentigan, solvon, kaj se vin ne kontentigas la kunmetitaj formoj, kiujn ni menciis, uzu la porokazan (sed rekoneblan!) ĵargonaĵon “friganismo”. Ĉiuokaze, ĉe la unua uzo en la teksto, bonvolu nepre enmeti klarigon pri tio, kion tiu ĉi vorto signifas, ĉar ja temas pri ne tre konata socia fenomeno.

Amike, -Aleksandro —– Alexander Shlafer Direktoro de la Konsultejo de la Akademio de Esperanto

---

ATM? Cajero automático? Bankaŭtomato!

Publikigita la 15an de Junio 2013 de Aleksandro Shlafer

DEMANDO [2013.05.23]

Kio estas la ekvivalento de la angla ATM aŭ la hispana
cajero automático en Esperanto?

RESPONDO

Kara samideano,

Temas pri aparato, per kiu kliento de banko povas ricevi kontantan monon de sia konto.

Laŭ ni, la vorto “bankaŭtomato” estas tute taŭga.

Ĝin rekomendas ankaŭ la Esperanta Vikipedio: .

Principe eblas uzi ankaŭ la vorton “monaŭtomato” kiel sinonimon, tamen tiel povas nomiĝi ankaŭ aliaj specoj de monrilataj aŭtomatoj. Almenaŭ en cirkonstancoj kutimaj al la konsultejanoj, la vorto “bankaŭtomato” estas pli komprenebla kaj rekonebla.

Amike, -Aleksandro —– Alexander Shlafer Direktoro de la Konsultejo de la Akademio de Esperanto

---

Kiel esperantigi la vorton “corium”?

Publikigita la 27an de Majo 2013 de Aleksandro Shlafer

DEMANDO [2013.04.06]

Mi nenie trovas esperantigon de la vorto ”corium” uzata
en la franca lingvo por nomi la varmegan fandaĵon de
nuklea brulaĵo kun interna strukturo post atom-centrala
akcidento.

RESPONDO

Kara samideano,

Unue, estas evidente, ke la angla/franca “corium” ne estas firme establita termino: pri tio atestas, ke, ekzemple, en Vikipedio tiu ĉi nocio aperas en nur ses lingvoj, dum la rilata termino “nuklea centralo” aperas tie en ĉ. 60 lingvoj.

Due, el la priskribo de tiu ĉi nocio iĝas klare, ke esence temas pri (ĵurnalisma aŭ/kaj teĥnikista) ĵargonaĵo: la nomon, kiu intence memorigas nomojn de multaj ĥemiaj elementoj (kiuj ja estas rigore difinitaj sciencaj terminoj), oni frivole uzas por nespecifebla miksaĵo/kunfandaĵo de variaj substancoj.

Pro la du menciitaj faktoroj, tiu ĉi nocio eble (almenaŭ dume) ne meritas enkondukon de aparta nova vorto. Laŭ ni, tute sufiĉus priskriba nomo “(nuklea) kernofandaĵo”. Rekte analoga esperantigo de “corium” estus “kernio”, sed, laŭ ni, tiu ĉi formo ŝajnus ŝerca, pretenda aŭ mallerta – kaj aparte groteska en nia lingvo, kies komunumo normale evitas enkonduki nenecesajn novajn vortojn.

Amike, -Aleksandro —– Alexander Shlafer Direktoro de la Konsultejo de la Akademio de Esperanto

---

Ĉu Google provos regi Esperanton?

Publikigita la 18an de Majo 2013 de Aleksandro Shlafer

DEMANDO [2013.03.26]

Mi sendas al vi citaĵon el teksto publikigita en la sveda:

Företaget Google har uppvaktat Språkrådet om att ändra definitionen av
ordet ogooglebar i nyordslistan. I dag tar vi i stället bort ordet och
markerar samtidigt vårt missnöje med Googles försök att styra språket.
http://www.sprakradet.se/15922

Esperanta traduko:

La entrepreno Google petis la Lingvan Konsilantaron ŝanĝi
la difinon de la vorto “ogooglebar” (= “neguglebla”) en
la listo de novaj vortoj. Hodiaŭ ni anstataŭe forigas la
vorton, samtempe signalante nian malkontentecon pri
la provo de Google regi la lingvon.

Vidu ankaŭ http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-21944834 ,
kie tiun ĉi temon oni analizas en la angla.

Nu, ĉu elvivos la vorto “neguglebla” en esperanto?
Ĉu Google intervenos?

RESPONDO

Kara samideanino,

En Esperanto la vorto “neguglebla” estas tute regule derivita de la verbo “gugli”. Tial la demando esence estas, kiugrade la jura posedanto de varmarko rajtas limigi aŭ regi ĝian komunlingvan uzadon (kaj la uzadon de derivitaj vortoj).

La verbon “gugli” (= serĉi en la Interreto uzante serĉilon de la kompanio Google kaj, per plivastigo de la signifo, iel ajn serĉi en la Interreto, eĉ senrilate al Google) oni efektive iom ofte aŭdas, ankaŭ en Esperanto. Tamen ĝi (ankoraŭ?) ne iĝis vaste uzata Esperanta vorto kun sufiĉe firma signifo. Esence, “gugli” estas ĵargonaĵo, kaj la Konsultejo ne intencas diveni uzotecon kaj stilan taŭgecon de tiu ĉi vorto kaj prognozi ĝian sorton.

Estas evidente, ke “gugli” ne estas la unua komunlingva formo, kiu estas derivita de varmarko. Multaj homoj ne konscias, ke kutimaj vortoj kiel “aspirino” (9OA), “gramofono” (2OA), “magnetofono”, (9OA), “nilono” (8OA), “vazelino” (2OA) kaj aliaj unue aperis kiel varmarkoj. [OA = Oficiala Aldono al la Fundamenta Vortaro.] Ni tamen atentigas, ke ekzistas lingvoj kaj landoj, en kiuj la uzado de la serĉilo de la kompanio Google ne atingis same superregan nivelon kiel en Svedujo kaj landoj anglalingvaj. Tial la verbo derivita de tiu varmarko ne havas tian internaciecon, kiel ĝiaj uzantoj verŝajne supozas.

En certaj kondiĉoj kompanio povas perdi varmarkon, se tiu definitive iĝas komunlingva vorto sen evidenta ligo al la origina varmarko. Estas klare, ke la kompanio Google volas eviti tion.

Inter ni ne estas fakulo pri patenta juro, tamen vi mem povas facile trovi pliajn informojn pri la juraj aspektoj de tiu ĉi problemo per facila interreta serĉado.

Vidu, ekzemple, enkondukan klarigon en Vikipedio pri komunlingviĝo de varmarkoj, havebla hodiaŭ en 18 lingvoj (inkluzive la svedan, sed – dume – ne en Esperanto): http://en.wikipedia.org/wiki/Generic_trademark .

Laŭ mi, uzi la formon “gugli”, kiam temas pri iu ajn interreta serĉo estas evitinde: mian senton de justo ofendas tia senpaga reklamado de riĉega profitcela entrepreno. Estas ironie, ke tiu ĉi vidpunkto (malsamkiale!) konformas kun tio, kion petas Google!

Ĉu ni timu, ke Google laŭte protestos kontraŭ iaj specoj de uzado de la vortoj “gugli” aŭ “neguglebla” en Esperanto?

Respondi tiun ĉi demandon estas ekster la senpera kompetento de la Konsultejo. Tamen, se tio okazus, same kiel la uzado de la vorto “gugli” (kun la ĝenerala signifo “interreta serĉo”) estas esence senpaga reklamo de tiu firmao, ĝiaj laŭtaj protestoj kontraŭ uzado de Esperantaj vortoj eble altirus plian atenton al la internacia lingvo kaj al la internacilingvaj problemoj ĝenerale. Ĉu ni lamentu pri tio? ;)

Amike, -Aleksandro —– Alexander Shlafer Direktoro de la Konsultejo de la Akademio de Esperanto

---

Cisjordanio?

Publikigita la 13an de Majo 2013 de Aleksandro Shlafer

DEMANDO [2013.03.24]

Estimataj Akademianoj! 

Saluton!

Mi iris al la paĝo “West Bank” en la anglalingva vikipedio,
kaj poste mi legis ĝin en esperanto. La nomo de la paĝo estas
“Cisjordanio” kaj mi scivolis, kio estas la signifo de la nomo.
Unue, mi ŝatus scii, kio estas la vortodeveno de la nomo.

Due, mi trovis ke la nomo en la franca (“Cisjordanie”) estas
tre proksima kaj la vortodeveno la franca nomo devenas de
la latina “cis”, kiu signifas “sur tiu ĉi flanko”, kaj se la
Esperanta vortodeveno estas kiel la franca aŭ aliaj kiel la
hispana (“Cisjordania”), tio estas tre ĝena, ĉar tio ne estas
neŭtrala.

http://fr.wikipedia.org/wiki/Cisjordanie#D.C3.A9nominations

Mi pensas, ke io simila al “Okcidenta bordo de la rivero Jordano”
estus pli bona, almenaŭ kiel oficiala nomo.

Trie, ĉu oni povas skribi Esperanton en aliaj skribosistemoj,
kiel cirila, hebrea aŭ la araba?

RESPONDO

Kara samideano,

Laŭdevene la nomoj “Cisjordanio” kaj “Transjordanio” signifas simple “(teritorio sur) tiu ĉi flanko de la rivero Jordano” kaj “(teritorio sur) transa flanko de la rivero Jordano”.

Vi tute pravas, ke tiuj ĉi formoj ne estas neŭtralaj: ili aludas al ilia origina okcidenteca perspektivo: “tiu ĉi” bordo estas tiu, al kiu oni unue alvenas irante el Eŭropo.

Transjordanio jam ekde 1951 nomiĝas simple Jordanio. Ankaŭ por Cisjordanio oni kutime uzas la neŭtrale geografian nomon, kiun vi mencias, “La okcidenta bordo de la rivero Jordano” aŭ simple “la Okcidenta Bordo”.

Rilate vian demandon pri skribado en Esperanto uzante aliajn skribosistemojn, ni tuj menciu, por plena klareco, ke memkompreneble ne povas temi pri skribo ĉiucele alternativa al la norma Esperanta alfabeto fiksita en la Fundamento de Esperanto.

Tamen por specialaj celoj ekzistas, ekzemple, Esperanta skribo morsa kaj brajla. Ekzistas ankaŭ kelkaj stenografiaj sistemoj por Esperanto.

En iuj cirkonstancoj oni ja povas bezoni transskribi Esperantan tekston al skribsistemoj kiel cirila, hebrea aŭ araba, ne bazitaj sur latina alfabeto. Ekzemple, mi klare memoras, ke en la antaŭ-interreta tempo mi plurfoje devis sendi telegramojn en Esperanto transskribante ilin per literoj de la rusa alfabeto, ĉar tieaj telegrafistoj havis nur ruslingvan klavaron.

Amike, -Aleksandro —– Alexander Shlafer Direktoro de la Konsultejo de la Akademio de Esperanto

---

Ĉu “meteologio” estas kontraŭfundamenta?

Publikigita la 8an de Majo 2013 de Aleksandro Shlafer

DEMANDO [2013.03.15]

Estimataj Akademianoj! 

Mi petas pri respondo (inkluzive pravigon) al la jena demando:

Ĉu la uzado de la neoficiala “meteologi’” sinonime al
la oficiala “meteorologi’” estas kontraŭ-Fundamenta?

Aldonaj klarigoj:

La vorto “meteologio” estas uzata en ekzemple [1].

La radiko “meteorologi’” estis oficialigita en la
Dua Oficiala Aldono al Universala Vortaro [2].
Tradukoj kaj difino ne estis donitaj; tamen al la
radiko estas atribuita tio, ke ĝi estas internacia,
t.e. uzebla laŭ la regulo 15. La signifo de
“meteorologi’o” estas, laŭ la paĝo 734-735 de [3],
“scienco pri la atmosferaj elementoj k fenomenoj,
k, pere de ili, pri la konjektado de la estonta
vetero”. Laŭ la pagho 734-735 de [3] “meteologi’o”
kaj “meteorologi’o” estas sinonimoj.

Laŭ la Zamenhofaj klarigoj pri la vorto-uzado
(= lingva respondo n-ro 54 “Pri novaj vortoj”,
prenita el “Lingvo Internacia”, 1904, p. 336-338,
redonita sur paĝo 38 de [4]) oni rajtas uzi
neoficialan radikon sinonime al radiko de la
Universala Vortaro (inkluzive oficialajn aldonojn
al ĝi) nur, se la neoficiala radiko estas
internacia, t. e. uzebla laŭ la regulo 15. Okaze
de “meteologi’” io tia tamen ne trafas, ĉar
internacie oni uzas formojn similajn al
“meteorologi’”, do al la oficialigita formo.
Laŭ mia scio pri “meteologi’”, la Akademio ĝis nun
ankaŭ ne deklaris toleron, kiel la Akademio ja
faris, ekzemple, rilate la formon “konversi”
(apud la oficiala substantivo “konversacio”).

Unu eblo, por ja pravigi “meteologi’”, estas
jena: oni rigardu ĝin ne kiel unuradikaĵon,
sed kiel kunmeton el “mete’”, “o” kaj “logi’”:
tiuokaze oni povas argumenti, ke

a) “mete’” havu la signifon “atmosfera elemento
aŭ fenomeno, rilata al la klimato k vetero”
(paĝo 734 de [3]) kaj, kiel tia, ne estas formo
nova al iu oficiala aŭ Fundamenta formo sinonima;
b) “o” estas Fundamenta; kaj
c) “logi’” estas internacia afikso (signifo de
“logi’o”: “sciokampo, scienco”; lau la paĝo 3 de [5]).

Al la menciita eblo tamen kontrastas miakomprene
la aparta opinio de akademiano Marc Bavant:
“Dum iu ‘scienca afikso’ ne estas ofic[i]ale agnoskita
de la Akademio, ĝi restas simpla parto de la radiko,
kaj nenio pravigas malsaman analizon por, ekz-e,
‘furioz-a’ kaj ‘ŝton-oz-a’, ‘mikrofono’ kaj ‘mikro-tom-o’,
aŭ ‘telefon-o’ kaj ‘tele-skop-o’.” (Paĝo 13 de [5]).

Referencoj:

[1] Riley, Denis; Spolton, Lewis (1987); el la
angla tradukita de Long, Kris: “Vetero kaj
klimato de la mondo”.
Roterdamo, Universala Esperanto-Asocio.

[2] Cart, Théophile (1919): Dua Oficiala Aldono
al Universala Vortaro. En: “Esperantista
Dokumentaro”. Kajero trideka.
Parizo, Esperantista Centra Oficejo.

[3] “La Nova Plena Ilustrita Vortaro de Esperanto”, NPIV (2002).
Ĝenerala gvidanto: Duc Goninaz, Michel.
Parizo, Sennacieca Asocio Tutmonda.

[4] Zamenhof, L. L. (2002, 6a eldono): “Lingvaj respondoj.
Konsiloj kaj opinioj pri Esperanto”. Editoris: Gaston Waringhien.
Marmande, Francaj Esperantaj Eldonoj.

[5] Akademio de Esperanto, Sekcio pri faka lingvo (2011):
“Raporto pri libromanuskripto kun la titolo ‘Ekoturisma
vortareto’. Raporto (korektita) 2011-04-15.”

http://www.akademio-de-esperanto.org/verkoj/faka_lingvo_raporto20110415.pdf

15-a de Marto 2013.

Mi petas pri publikigado de mia demando kaj de
via respondo, kiun mi jam antauĝojas.

RESPONDO

Kara samideano,

La rekta, principa respondo al via demando

Ĉu la uzado de la neoficiala “meteologi’” sinonime al la oficiala “meteorologi’” estas kontraŭ-Fundamenta?

estas

NE, uzi alian formon por la nocio, por kiu jam ekzistas formo oficiala, principe NE kontraŭas la Fundamenton.

La Antaŭparolo al la Fundamento eĉ priskribas kiel tio povas okazi.

http://www.akademio-de-esperanto.org/fundamento/antauparolo.html

Tiel, ekzemple, en reala uzado la fundamentan “rezultato” preskaŭ tute anstataŭis la nova, intertempe jam oficialigita, formo “rezulto”.

Ni komprenas la kialon, pro kiu oni volus eviti la vorton “meteorologio”: pro historia konfuzo ĝi estas etimologie ligita al la vorto “meteoro”, kaj oni volus preventi eventualan miskomprenon per enkonduko de la formo “meteologio”.

Tamen la reala lingvouzado ofte ignoras aŭ detruas kabinetajn ideojn. Ni ne juĝas, ni simple konstatas, ke la lingvo ne ĉiam sekvas spekulativajn doktrinojn. En tiu ĉi stadio, ne estas klare, kiel evoluos la efektiva vortouzado.

Rilate la ideon trakti la formon “meteologio” kiel kunmetaĵon, ni aliĝas al la opinio de nia kolego Marc Bavant, kiun vi citas en via demando.

Amike, -Aleksandro —– Alexander Shlafer Direktoro de la Konsultejo de la Akademio de Esperanto

---

• Iru al <- Respondoj de la Lingva Konsultejo (parto 8)     aŭ     Respondoj de la Lingva Konsultejo (parto 6) ->