Respondoj de la Lingva Konsultejo (parto 12): Malsamoj inter versioj

El Akademio de Esperanto
Iri al: navigado, serĉi
e (formato)
e (formato)
 
Linio 2: Linio 2:
 
* '''Iru al  [[Respondoj de la Lingva Konsultejo (parto 11)]] '''->'''
 
* '''Iru al  [[Respondoj de la Lingva Konsultejo (parto 11)]] '''->'''
 
<hr>
 
<hr>
<br>
 
 
<br>
 
<br>
 
=== Demando pri la uzo de "si" kun kun la 1a kaj 2a personoj ===
 
=== Demando pri la uzo de "si" kun kun la 1a kaj 2a personoj ===

Nuna versio ekde 06:32, 3 Aŭg. 2019



Demando pri la uzo de "si" kun kun la 1a kaj 2a personoj

Publikigita la 29an de Julio 2019 de Kirilo Brosch

DEMANDO [2019-07-16]
Mi legis en PMEG jenan:
"si ≈ la sama persono kiel la subjekto, se tiu ne estas mi, ni aŭ vi (aŭ
ci)". https://bertilow.com/pmeg/gramatiko/pronomoj/personaj.html
Ĉu tio signifas, ke oni ne diru, ekzemple, "mi vidis sin en spegulo", "ni
helpis sin mem", "vi diris al si" ktp.?
Kio ja estas la kaŭzo de tia miaopinie stranga kaj vana mallarĝigo de la
uzo de la pronomo "si"?

RESPONDO

Kara samideano,

lingvoj, kiuj havas refleksivan pronomon, ne ĉiam uzas ĝin laŭ la samaj reguloj. La uzado de Esperanto, kiel ni trovas ĝin en la Fundamenta Ekzercaro, ĉe la bonaj aŭtoroj kaj sekve en la gramatikoj (ekzistas ankaŭ Akademia decido el la jaro 1971: http://www.akademio-de-esperanto.org/decidoj/refleksivo.html) klare sekvas la regulon, ke la pronomo "si" (kaj sekve "sia") ne aperas kun la unua aŭ dua persono, sed nur laŭ tiu signifo, kiun vi nomas "malvasta". Oni tamen ne povas paroli pri mallarĝigo de la signifo de "si", ĉar ĝi neniam havis alian, pli vastan signifon.

Kun afablaj salutoj Kirilo Brosch —–- Cyril Robert Brosch Direktoro de la Lingva Konsultejo de la Akademio de Esperanto



Demando pri la vorto "naskonteco"

Publikigita la 7an de Julio 2019 de Kirilo Brosch

DEMANDO [2019-06-08]
Mi trovis frazon "Ŝi estas en la kvara monato de naskonteco." (en la Dua
Libro de‘l Lingvo Internacia, 1888). Do, ĉu oni rajtas, laŭ la reguloj de
Esperanto, uzi la vorton "naskonteca" anstataŭ "graveda"?

RESPONDO

Kara samideano,

mallonga respondo:

La formo "naskonteca" ĝenerale konformas al la reguloj de Esperanto, tamen la Lingva Konsultejo malkonsilas ĝin uzi anstataŭ la kutima "graveda".


Detala respondo:

Se oni volas uzi "naskonteca" anstataŭ "graveda", oni devas konsideri tri aspektojn: 1) la historian, 2) la vortfaradan kaj 3) la pragmatikan.

1) Zamenhof uzis "naskonteco", ĉar la vorto "gravedeco" en 1888 ankoraŭ ne ekzistis (ĝi aperis unu jaron poste). Oni ne forgesu, ke la Dua Libro estas dokumento el frua tempo, kiam Esperanto ankoraŭ ne havis sian definitivan formon kaj malhavis multajn vortojn hodiaŭ kutimajn. Zamenhof neniam plu uzis "naskonteco", kaj ŝajne ankaŭ neniu alia. Reekuzi tiun esprimon do ne kontribuus al la unueco de la lingvo.

2) Ne estas tute klare, ĉu la adjektivo rilatanta al "naskonteco" (la kvalito de iu, kiu naskos) estu "naskonteca" aŭ "naskonta". La dua estus la pli kutima, do atendebla formo (kp. "estonta → estonteco"), la unua tamen estus pravigebla per analogio al "respondeco → respondeca", kie -ec- markas iom specialan signifon. Do restas necerteco.

3) Ĉar hodiaŭ la kutima vorto por esprimi la staton de gravedeco estas la Fundamenta "graveda", iu uzo de la vorto "naskont(ec)a" verŝajne povus neintence kaŭzi konfuzon, ĉar la aŭskultanto supozus, ke la parolanto celas ion pli specifan aŭ alian ol "ordinaran" gravedecon. Kaj en tiu okazo alia interpreto estus tiom pli verŝajna, ĉar la futura participo, kvankam teorie rilatigebla al ajna tempo post la referenca tempo, praktike estas uzata por esprimi intencon aŭ tempon, kiu estas precipe proksima al la referenca tempo, do ekzemple "Mi estas elironta (post momento)" – "Mi eliros (iam)". Tial dirante "Ŝi estas naskont(ec)a" oni supozigus al ordinara aŭskultanto, ke temas pri baldaŭa fino de la gravedeco (Ŝi estas jam longe graveda kaj tial baldaŭ naskonta). Do eĉ se la vorto konformus al la reguloj de la lingvo, praktike ĝi povus kaŭzi miskomprenon.


Kun afablaj salutoj Kirilo Brosch —–- Cyril Robert Brosch Direktoro de la Lingva Konsultejo de la Akademio de Esperanto



Demando pri esperantigo de la finna urbonomo "Lahti"

Publikigita la 26an de Septembro 2018 de Aleksandro Shlafer

DEMANDO [2018-08-10]
La venontjara Universala Kongreso okazos en urbo en Finnlando.
Ĉi tiu urbo havas en la finna la nomon "Lahti". Mi plurfoje vidis
homojn esperantigi ĉi tiun nomon kiel "Lahtio": ekzemple, dum
la lasta Universala Kongreso en Lisbono, sed mi ne komprenas
kiel oni elparolu tiun esperantigon. Mi ne povas pensi pri alia
vorto, kiu enhavas silabon, kiu finiĝas per la konsonanto "h".
Ĉu vorto en Esperanto povas enhavi silabon, kiu finiĝas per
tiu konsonanto?

Kiam mi aŭdis aliajn homojn elparoli la vorton, mi ĉiam klare
aŭdas "Laĥtio" aŭ kelkfoje eĉ "Latio". En la anglalingva Vikipedio,
la artikolo pri tiu ĉi urbo klarigas, ke en la finna oni elparolu
ĉi tiun vorton kiel [ˈlɑxti] (pli-malpli: laĥti). Kiu esperantigo
estas rekomendinda kaj uzinda? Ĉu la esperantigo "Lahtio"
estas bonstila aŭ ĉu oni prefere aldonu ĉapelon?

Mi petas publikigon de mia demando kaj de via respondo,
kiun mi jam antaŭĝojas.

RESPONDO

Kara samideano,

La formo ”Lahtio” estis interkonsentita inter la estraro de EAF kaj funkciuloj de UEA post kelka diskuto. Oni uzos ĝin en ĉia kongresa informado, do la rekomendo de iu ajn alia formo kreus konfuzon.

Ambaŭ finnaj akademianoj plene subtenas tiun ĉi formon. Tio estas klara atesto, ke ĝin favoras kompetentaj esperantistoj el la lingva regno de la koncerna loknomo.

Certe /h/ en tia pozicio estas nekutima en Esperanto, tamen menciindas, ke oni delonge uzas la formon "Tehrano" por esperantigi la nomon de la irana ĉefurbo. Tian formon allasas ankaŭ Plena Ilustrita Vortaro, kiu enhavas kapvorton "Teh(e)rano". La formo "Tehrano" enhavas la "h" fine de la unua silabo. Tio montras, ke la esperantigo "Lahtio" ne estas unika tiurilate kaj ke, ĝenerale, en esperantigo de propraj nomoj, iom nekutima sonkombino estas akceptebla kompromiso inter rekoneblo kaj oportuna prononceblo.

Konklude, ni rekomendas resti ĉe la esperantigo "Lahtio", kiun jam uzas multaj informiloj pri la venontjara UK.

Amike, -Aleksandro —–- Alexander Shlafer Direktoro de la Lingva Konsultejo de la Akademio de Esperanto



Demando pri la vorto "akademia"

Publikigita la 7an de Septembro 2018 de Aleksandro Shlafer

DEMANDO [2018-08-23]
Jam delonge mi observas en la parola komunikado en
Esperanto, ke oni uzas la adjektivon „akademia“
(verŝajne sub la influo de la angla) en la senco
„scienca“.

Tio, laŭ mi, ne estas konforma al la difino de tiu vorto
en PIV.  La unuan skriban uzon el la plumo de elstaraj
aŭ (por mi) lingve ekzemplodonaj parolantoj mi nun
trovis sur la kovrilo de la festlibro por Ulrich Lins:
„Okupiĝante pri la akademia interŝanĝo inter
Germanio kaj aliaj lando […] D-ro Lins aktivadis […]“

Mia demando estas, ĉu la Akademio de Esperanto
intertempe akceptas aŭ eble eĉ rekomendas la uzon
de la vorto „akademia“ en tiu plilarĝigita senco.

Koran antaŭdankon pro via respondo!

RESPONDO

Kara samideanino,

Ni plene konsentas kun vi: tiu ĉi vasta signifo ne kongruas kun la tradicia ĝisnuna signifo de la vortoj "akademio" kaj "akademia" en Esperanto.

Ĝi sendube estas rezulto de influo de la anglalingvaj vortoj "academia" kaj "academic", eventuale pere de aliaj lingvoj, kiuj absorbis tiujn ĉi anglaĵojn.

Ni opinias, ke en Esperanto estas prudente rezisti tian signifo-ŝanĝon, kiu forviŝas gravan senco-distingon kaj atencas kontinuecon kaj sistemecon de Esperanto sen alporti ian ajn lingvan avantaĝon.

Amike, -Aleksandro —–- Alexander Shlafer Direktoro de la Lingva Konsultejo de la Akademio de Esperanto



Demando pri lunaskado kaj parencaj nocioj [2018-03-20]

Publikigita la 7an de Julio 2018 de Aleksandro Shlafer

Kiel oni esperantigu la anglajn esprimojn "surrogate mother"
kaj "egg donor"?

Bonvolu noti ankaŭ jenajn rilatajn nociojn:

"traditional surrogacy" - ĉe ĉi tiu procedo, virino konsentas gravediĝi
uzante sian ovolon kaj la spermon de viro (ĝenerale per artefarita
fekundigo); la bebo estos do biologie ŝia kaj de la viro. Naskinte la
bebon, ŝi fordonas ĝin al la "intended parents".

"gestational surrogacy" - ĉe ĉi tiu procedo, virino konsentas gravediĝi
uzante jam kreitan embrion; la bebo do tute ne estas biologie ŝia.
Naskinte la bebon, ŝi fordonas ĝin al la "intended parents".

"surrogate mother" estas la virino, kiu konsentis al iu el ĉi tiuj
procedoj.


Mi rimarkigu tamen la jenajn aferojn:

"intended parents" (ĉu "celitaj gepatroj" taŭgas?) ne nepre estas la
biologiaj gepatroj de la bebo: eble ili ambaŭ ja estas, eble nur unu el
ili, aŭ eĉ eble (kvankam malverŝajne) neniu el ili. Ankaŭ eblas, ke
estas nur unu "intended parent".

La plej grava afero por taksi virinon "surrogate" estas tio, ke ŝi
konsentis gravediĝi por alia(j) gepatro(j); virino kiu gravediĝas kaj
poste interkonsentas fordoni sian bebon al aliaj gepatroj ne estas
"surrogate mother".

RESPONDO

La plej taŭga esperantigo de "intended parents" ŝajnas al ni "juraj gepatroj", nomataj tiel en la kunteksto de kontrakta gravedeco kontraste kun naturaj, genaj gepatroj. Antaŭ la nasko, la juraj gepatroj nomeblas "estontaj juraj gepatroj".

La esperantigo "ovoldonantino" ŝajnas al ni taŭga esperantigo de la angla esprimo "egg donor". Anstataŭ la neoficiala, faklingva radiko "ovol-", eblus uzi ankaŭ la formon "ovoĉel-".

Rilate la terminon "surrogate mother", notindas, ke uzi la vorton "patrino" por iu, kiu laŭplane ne funkcios kiel patrino postnaske, ŝajnas neoportune.

Pli taŭgaj esprimoj estus, laŭ ni, "lu-naskantino" aŭ "(laŭ)kontrakta naskantino"; en taŭga kunteksto, oni povus diri neformale "anstataŭa naskantino" (kaj, laŭbezone, "-intino"/"-ontino").

La terminoj "traditional surrogacy" kaj "gestational surrogacy" ŝajnas al ni, eĉ en la angla lingvo, speco de fakaj slangaĵoj, kiuj ne estas senpere kompreneblaj kaj sufiĉe internaciaj por pli-malpli laŭvorte traduki ilin. Tial por komprenebleco, oni uzu iom detalajn priskribajn esprimojn kiel "lu-naski uzante propran ovolon", "lu-naski uzante enplantitan embrion" ks.

Notindas ankaŭ, ke la jura situacio kaj opinioj pri moraleco de tiaj proceduroj varias laŭ landoj kaj kulturoj, oni do aparte klare esprimu sin, celante internacian publikon, kiel normale okazas en Esperanto. La esence metafora uzado de la internacia vorto "surogato" ne ŝajnas al ni taŭga en tiu ĉi delikata afero.

P.S. Signifan prokraston de la respondo al via demando kaŭzis nerilata (kaj neatendita!) verva diskuto pri tio, ĉu en la vorto "ovoldonant-in-o" la sufikso -in- nepre necesas aŭ estas ellasebla, kaj ĉu oni povu samsence uzi la vorton "ovoldonanto" (aŭ la esprimon "donanto de ovoĉelo").

Kelkaj el ni firme opinias, ke ĝuste en tia kunteksto (kie povas temi nur pri ino) ellaso de la sufikso -in- estas neakceptebla/misgvida kaj rompas la lingvan tradicion, dum kelkaj aliaj opinias, ke evoluo de Esperanto jam atingis la stadion, kiam tio iĝis akceptebla eĉ en tia (do, esence, en ia ajn) kunteksto.

Ambaŭflanke la opinioj ŝajnas tiom fortaj, ke ni dume ne vidas alian manieron trovi konvinkan solvon ol atendi por vidi, kiun vidpunkton efektive elektos nia lingva komunumo kiel tuto.

Tamen, ĉar nia respondo al via demando principe ne dependas de la rezulto de ĉi tiu diskuto, ni limigas nin per tiu ĉi komento, por klare konstati: kiun ajn el la du vidpunktoj vi preferas, vi trovos akademianojn, kiuj konsentas kun vi kaj aliajn, kiuj malkonsentas 

Do, sen plia tempoperdo, jen, finfine, la respondo de la Lingva Konsultejo al via demando.

Amike, -Aleksandro —–- Alexander Shlafer Direktoro de la Lingva Konsultejo de la Akademio de Esperanto



Demando: Kio estas la nova nomo de Svazilando?

Publikigita la 7an de Julio 2018 de Aleksandro Shlafer

DEMANDO [2018-05-18]
Kio estas la nova nomo de Svazilando?

Svazilando aŭ Svaziio aŭ Svaziujo (Umbuso weSwatini
en la svazia) estas ŝtato en suda Afriko kun ĉefurbo
Mbabano.

RESPONDO

En sia decido pri landnomoj (2009), la Akademio de Esperanto rekomendis uzi la formon "Svazilando" kiel preferindan nomon de tiu ĉi lando en Esperanto:

http://www.akademio-de-esperanto.org/decidoj/landnomoj/listo_de_rekomendataj_landnomoj/index.html

Laŭ ni, tiu ĉi rekomendo plu estas tute taŭga kaj neniel ŝanĝinda.

Cetere, ne estas trafe diri, ke oni ŝanĝis la nomon de la lando, aŭ paroli pri la "nova" nomo.

La reĝo decidis nur, ke en la angla lingvo, kiu estas la dua oficiala lingvo de Svazilando, oni ekde nun uzu la svazian nomon senŝanĝe anstataŭ traduki ĝin.

Oni ŝanĝis nur la anglalingvan formon de tiu nomo. La svazia nomo estas plu la sama, kaj same oficiala kiel la nomo anglalingva.

Tamen tiu svazia nomo signifas simple "la lando de svazioj", kaj sekve "Svazilando" estas tute taŭga Esperanta formo.

Kompreneble ankaŭ "Svaziujo" kaj "Svaziio" estas uzeblaj alternativoj, sed la Akademio rekomendas unuavice la formon "Svazilando", simile al tio, kiel ĝi faras pri "Svislando", "Pollando" kaj pri kelkaj aliaj landnomoj.

Amike, -Aleksandro —–- Alexander Shlafer Direktoro de la Lingva Konsultejo de la Akademio de Esperanto